پلی فسفات سدیم یک ترکیب شیمیایی است که در صنایع غذایی به عنوان افزودنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مواد زنجیره‌هایی از فسفر و اکسیژن با بار منفی هستند که مولکول‌های آب را جذب می‌کنند. خواص آن به عنوان یک عامل نگهدارنده آب، نرم کننده، غلیظ کننده و امولسیفایر بسیار مهم است. این مواد با حفظ آب و رطوبت، لطافت، طعم و بافت ماهی و محصولات گوشتی را بهبود می‌بخشند. پلی فسفات سدیم را می‌توان در فست‌فودها، گوشت فرآوری شده، کنسرو تن ماهی، محصولات پخته شده و سایر غذاهای تولید شده صنعتی یافت. پلی فسفات سبب تنظیم ph گوشت و به دام افتادن آب در شبکه پروتئینی گوشت می‌شود، در حقیقت به کنترل pH در غذاهای فرآوری شده کمک می‌کند. به همین علت جهت استفاده در محصولاتی همچون انواع سوسیس، استیک و ژامبون قابل استفاده است.
نمک‌های سدیم پلی فسفات به کاهش افت وزن پس از پخت، تردی و آبداری فرآورده گوشتی کمک می‌کنند. نمک‌های امولسیون کننده فسفات سدیم در تولید پنیرهای پروسس به بخش‌پذیری پنیر و حفظ رطوبت و چربی آن کمک می‌کند. در پنیرهای پیتزا سبب افزایش کشش، بهبود ذوب و کاهش پس دادن روغن می‌شود. توجه داشته باشید که مصرف فسفات سدیم باید در مقادیر مجاز و با رعایت استانداردهای بهداشتی انجام شود. همچنین، برای استفاده در محصولات غذایی، دارویی و بهداشتی، توصیه می‌شود از محصولات معتبر استفاده نمایید. در ادامه به برخی از مزایای فسفات سدیم در صنایع غذایی اشاره خواهیم کرد.
مزایای استفاده از فسفات سدیم
این ماده ارزشمند با توجه به هزینه معقول و مزایای قابل توجهی که دارد در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- افزایش قلیاییت و بهبود بافت گوشت، نان، کیک و غیره
- عامل تخمیر در کیک‌ها و نان‌ها
- کمک به حفظ رطوبت، افزایش عمر مفید محصول، جلوگیری از فساد محصولات گوشتی و دریایی
- جلوگیری از اسیدی یا قلیایی شدن بیش از حد
- جلوگیری از جدا شدن آب و روغن در فرآیند پردازش محصولات پنیری
- نوعی امولسیفایر در پنیرهای فرآوری شده
- ثابت نگه داشتن رنگ و بوی گوشت
- جلوگیری از رشد باکتری در سوسیس و کالباس و اکسید شدن چربی روی آن
- افزایش الاستیسیته
- جلوگیری از خراب شدن محصولات غذایی در زمان ترکیب فسفات با یون‌های فلزی
ویژگی‌های استفاده از پلی فسفات سدیم
افزایش پایداری: یکی از اصلی‌ترین مزایای استفاده از پلی فسفات در صنایع غذایی، افزایش پایداری محصولات است. این ترکیب می‌تواند از فرآیندهای اکسیداسیون و تغییر رنگ مواد غذایی جلوگیری کند و باعث افزایش مدت زمان نگهداری آنها شود.
افزایش ماندگاری: با افزودن فسفات سدیم به مواد غذایی، ماندگاری آنها به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این امر به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد که محصولات خود را برای مدت طولانی‌تری در بازار نگه دارند و بدون افت کیفیت به مصرف‌کنندگان ارائه دهند.
بهبود ویژگی‌های ظاهری: پلی فسفات سدیم می‌تواند بهبود دهنده‌ی ظاهری مواد غذایی باشد. به عنوان مثال، با اضافه کردن آن به محصولات گوشتی می‌توان ماندگاری، رنگ و جلوه ظاهری آنها را افزایش داد.
بهبود طعم و بافت: فسفات سدیم می‌تواند در بهبود طعم و بافت مواد غذایی نقش مهمی ایفا کند. به عنوان مثال، در تولید سوسیس و کالباس سبب بهبود ساختار و کیفیت محصول نهایی می‌شود.
جذب آب: فسفات سدیم به عنوان یک عامل جذب آب مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ویژگی به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا میزان آب موجود در محصولات خود را کنترل کنند و از ازدیاد هزینه‌ها به علت افزایش وزن غیرضروری محصولات جلوگیری کنند.
بهبود پخت و پز: در برخی از محصولات پخت‌وپزی مانند نان و کیک، فسفات سدیم می‌تواند در بهبود ساختار و حجم نهایی محصول نقش داشته باشد.
موارد استفاده از پلی فسفات
صنایع غذایی: پلی فسفات به عنوان یک افزودنی غذایی برای افزایش کیفیت و خواص محصولات غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده به عنوان نگهدارنده در مواد غذایی مانند آبمیوه‌ها، ماهی، گوشت و پنیر استفاده می‌شود.
پزشکی: پلی فسفات در برخی محصولات دارویی و مکمل‌های معدنی برای کمک به تقویت استخوان‌ها و اصلاح نقص کلسیم استفاده می‌شود.
محصولات بهداشتی و آرایشی: فسفات در برخی از محصولات بهداشتی و آرایشی به عنوان ماده‌ی ضد حساسیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سایر صنایع: پلی فسفات سدیم به عنوان ماده‌ای ضد زنگ، نرم‌کننده آب، کنترل‌کننده pH و ماده‌ی معدنی در برخی از صنایع مانند تولید آبگرمکن، شوینده‌ها، کاغذسازی و غیره استفاده می‌شود.
لیست غذاهایی که به‌طور طبیعی دارای فسفات سدیم هستند
- آجیل و حبوبات
- گوشت
- ماهی
- طیور
- تخم مرغ
لیست مواد غذایی که ممکن است فسفات سدیم به آن اضافه شده باشد
- گوشت فرآوری شده
- فست فود
- غذاهای فرآوری شده، مانند وعده‌های غذایی آماده
- محصولات پخته شده تجاری کیک و نان
- کنسرو تن
سدیم تری پلی فسفات
سدیم تری پلی فسفات (Sodium TriPolyPhosphate) یک نگهدارنده در برابر باکتری‌ها، کپکها و مخمرها است. این نوع پلی فسفات که یک نمک بی رنگ است علاوه‌بر افزودنی‌های غذایی، در شوینده‌ها و برای تصفیه آب آشامیدنی شهری نیز استفاده می‌شوند. تری سدیم فسفات در جداسازی مواد معدنی توسط سیستم‌های آب شهری در سراسر جهان برای کنترل سختی آب استفاده می‌شود. اکثر STPPها به عنوان جزئی از شوینده‌های تجاری مصرف می شود چرا که، در آب‌های سخت مواد شوینده غیرفعال می‌شوند و سدیم تری پلی فسفات به عنوان یک نرم کننده آب عمل می‌کند در واقع توانایی مواد شوینده را برای نفوذ به الیاف و سایر مواد بهبود می‌بخشد. اکثر فرم های ژل، مایع، قرص و پودرهای شوینده لباسشویی و ماشین ظرفشویی حاوی STPP هستند. این نوع پلی فسفات‌ها یک ماده معدنی ضروری در بدن انسان نیز هستند و نقش کلیدی در انعقاد خون ایفا می‌کنند. تری سدیم فسفات یک نگهدارنده برای غذاهای دریایی، گوشت، طیور و خوراک دام محسوب می‌شود و در غذاها به عنوان یک امولسیفایر و برای حفظ رطوبت استفاده می‌شود.
تری پلی فسفات سدیم در صنایع غذایی به عنوان یک عامل امولسیون کننده و عامل بهبود کیفیت، همچنین در صنایع سرامیک، رنگ، لاک و سایر صنایع استفاده می‌شود. به جز نمک، فلفل و سایر ادویه‌های رایج، بیشتر مردم از افزودنی‌های غذایی خوششان نمی‌آید. با این حال، این افزودنی‌ها یک عنصر بسیار مورد نیاز در پردازش مواد غذایی مدرن هستند زیرا به تازه نگه داشتن غذا کمک می‌کنند و از ورود سموم از بسته‌بندی‌های فلزی و پلاستیکی به مواد غذایی جلوگیری می‌کنند. به طور کلی کیفیت محصول را بهبود می‌بخشند. یکی از پرکاربردترین افزودنی‌های غذایی، تری پلی فسفات سدیم است. استفاده از این ماده در فرآوری غذا کمک می‌کند تا غذا خوش طعم‌تر شود. این کار توسط موارد زیر صورت می‌پذیرد.
مزایای استفاده از سدیم تری پلی فسفات
- نگهدارنده
- غلیظ‌کننده مواد غذایی
- حفظ لطافت گوشت در کنسرو
- حفظ رطوبت در فرآورده‌های گوشتی
- بهبود کیفیت محصولات کنسرو شده
- ایفای نقش امولسیفایر در روغن‌ها و مایعات
چه کسانی باید در استفاده از سدیم فسفات اجتناب کنند؟
افرادی دارای شرایط خاص مانند بیماران کلیوی، دارای انسداد روده، کولیت و نارسایی قلبی باید به منظور استفاده از سدیم فسفات با پزشک خود مشورت کنند. به خصوص افرادی که آن را به عنوان مکمل مصرف می‌کنند یا مقدار زیادی غذای فرآوری شده یا فست فود در برنامه غذایی روزمره خود دارند.